Kuran’da ‘Yandaşlık!’
وَدَخَلَ الْمَد۪ينَةَ عَلٰى ح۪ينِ غَفْلَةٍ مِنْ اَهْلِهَا فَوَجَدَ ف۪يهَا رَجُلَيْنِ يَقْتَتِلَانِۘ هٰذَا مِنْ ش۪يعَتِه۪ وَهٰذَا مِنْ عَدُوِّه۪ۚ فَاسْتَغَاثَهُ الَّذ۪ي مِنْ ش۪يعَتِه۪ عَلَى الَّذ۪ي مِنْ عَدُوِّه۪ۙ فَوَكَزَهُ مُوسٰى فَقَضٰى عَلَيْهِۘ قَالَ هٰذَا مِنْ عَمَلِ الشَّيْطَانِۜ اِنَّهُ عَدُوٌّ مُضِلٌّ مُب۪ينٌ
“Musa, ahalisinin habersiz olduğu bir sırada şehre girdi. Orada, biri kendi tarafından, diğeri düşman tarafından olan iki adamı birbiriyle döğüşür buldu. Kendi tarafından olanı, düşmana karşı ondan yardım diledi. Musa da ötekine bir yumruk vurup ölümüne sebep oldu. Bu, şeytan işidir. O, gerçekten saptırıcı, apaçık bir düşman, dedi.”(Kasas 15)
Ayette geçen ‘şî’atihi’ kelimesine ‘taraftar’ anlamı verilmiştir. Aynı kökten türeyen ‘Şii’ ifadesi de taraftar anlamındadır.
Hz. Musa, bilindiği üzere, Firavun’un sarayında yaşamıştır. Firavun ailesi ve saray çevresi Hz. Musa’yı tanıyordu. Cenab-ı Hak onu olgunluk çağına ulaşıncaya kadar hem saray ortamında güvenlik içinde yaşattı hem de hikmet ve hüküm konusunda keskin bir zekâya malik kıldı. Artık Hak dini telkin edecek bir yaşa ulaşmıştı.
Hz. Musa, bir gün Başkentte İsrail oğullarından bir şahısla Firavun milletinden bir şahsın yapmakta oldukları kavgaya şahit oldu. İsrail soyundan olan adam, Hz. Musa’yı tanıyordu ve onu kendinin taraftarı görüyordu. Bu duygusuna hitap ederek yardım istedi. Hz. Musa da kavgaya müdahale etti ve Kıpti soyundan adama bir yumruk attı. Adam düşüp öldü.
Hz. Musa’nın amacı adamı öldürmek değildi. Bu, kazara gerçekleşen kötü bir durumdu. Adamın öldüğü anlaşılınca Hz. Musa büyük bir üzüntüyü kapıldı ve ayette ifade edildiği gibi ‘Bu, şeytan işidir!’ dedi.
Hadise derhal duyuldu. Hz. Musa, güvenli bir yere çekildi, tövbe istiğfarda bulundu. Kuran’daki anlatımla hadisenin devamında şu gelişmeler cereyan etti:
“Ey Rabbim! Ben kendime haksızlık ettim, beni bağışla. Rabbi onu bağışladı. Çünkü O, bağışlayan ve merhamet edendir.
Ey Rabbim! Bana olan nimetin hakkı için suçlu günahkârlara hiçbir zaman arka olmayacağım.
Musa korkarak şehirde etrafı gözetleyip sabahladı. Derken bir de ne görsün: Daha dün kendisinden yardım isteyen adam yine feryat edip yardım isteğinde bulunuyor.
Musa ona: Sen ortada dönüp dolaşan bir azgınsın, dedi. Bununla birlikte, yine de ikisinin düşmanı durumundaki kişiyi yakalamak istedi. Bu, sonraki: Ey Musa! dedi: Dün öldürdüğün adam gibi beni de öldürmek mi istiyorsun? Sen yeryüzünde bir zorba olmayı arzuluyorsun, ıslah edenlerden olmak istemiyorsun!
Derken şehrin öbür ucundan bir adam koşarak geldi. Ey Musa! dedi: İleri gelenler seni öldürmek için görüşüyor. Vakit kaybetmeden şehirden çık. Çünkü ben öğüt veren ve düşünenlerdenim. Bu bilgi üzerine Musa korku içinde etrafını gözetleyerek şehirden çıktı ve ‘Ey Rabbim! Beni, şu zalim milletten kurtar’ dedi.” (Kasas 16, 17, 18, 19, 20)
Hz. Musa’nın başından geçen hadise bize önemli bir ilkeyi öğretmektedir: Menfî yandaşlık hak tanımamazlıktır! Menfî yandaşlık, yanlışı doğru, doğruyu yanlış gösteren nefsî bir hissiyattır. Hz. Musa, menfî yandaşlık yaptı. İsrail oğullarından, tabiri caizse, bir cazgırın, edepsiz bir adamın yaygarasına kapılıp kavgaya karıştı ve attığı yumrukla bir insanın ölümüne sebep oldu. Bu, kıyamete kadar insanların ders alacağı bir hadisedir: Kim menfî taraftarlık, yandaşlık psikolojisiyle hareket ederse o kişi büyük ihtimalle, ötekileştirdiği kişilere karşı zulmetmektedir. Menfî yandaşlığın neticesi insafsızlıktır, merhametsizliktir, sevgisizliktir ve en nihayetinde hak tanımamazlıktır.
Hz. Musa’nın ifade ettiği gibi, neticelerine bakıp söylersek, menfî yandaşlıkların hepsi ‘şeytanî birer iştir!’ Çünkü Hz. Musa’nın yandaşlığı sonucunda bir insan ölmüş, bu ölüm, hükumeti olduğu gibi, şehirdeki, ölenin yandaşlarını da hareket geçirmiş, kızgınlık ve öfke, öç alma isteği, sadece Hz. Musa’nın şahsına yönelmemiş, aynı zamanda masum diğer İsrail oğullarını da hedef haline getirmiştir. Demek, menfî taraftarlık, şahıslarda kalmıyor, diğer yandaşlara da intikal ediyor.
Sonuç: Çağımızda, modern toplumun sosyolojisi ve psikolojisi, menfî taraftarlık kurgusu etrafında hareket etmektedir. Irkçılık, particilik, mezhepçilik dâhil, her türlü dini gruplaşma, futbol takımlarına vb. sportif faaliyetlere kadar inen taraftarlıklar, menfî birer taraftarlık örneğidir. Menfî taraftarlık, sadece ülkemizin başındaki bir dert de değildir: Tüm dünya, menfî taraftarlık illetine yakalanmış bir hasta durumundadır. Dünden bugüne NATO ve VARŞOVA Paktı gibi siyasi kamplar, iktisadi vb. kuruluşlar menfî yandaşlık örgütlenmeleri olarak icrayı sanat etmektedir denilebilir. Özellikle İslam coğrafyasının bir dram coğrafyasına dönüşmesinde bu menfi yandaşlığın etkisi büyüktür. Gerek dış kuvvetlerin menfî bakışı gerek içteki fitnelerle kardeşliğin bozulması, çeşitli asabiyeler etrafında insanların bölünmesi, hep menfî yandaşlığın zehirli meyveleri olarak bünyemize girmiş ve bizi hasta etmiştir. Müspet yandaşlık ise Allah’ı bilmektir; Allah’ı dinlemek, Kuran’daki emirlere göre hareket etmek ve Hz. Muhammed (sav)’in Sünnetine sık sıkı bağlanmaktır.
Rabbimiz uyarıyor: “Şüphe yok ki Allah zerre kadar haksızlık etmez. (Kulun yaptığı iş, eğer bir kötülük ise, onun cezasını adaletle verir.) İyilik olursa onu katlar (kat kat arttırır), kendinden de büyük mükafat verir.” (Nisa 40)
“İnanıp da imanlarına herhangi bir haksızlık bulaştırmayanlar var ya, işte güven onlarındır ve onlar doğru yolu bulanlardır.” (En’âm 82)
“Siz ey iman edenler! Kendinizin, ebeveyninizin ve akrabanızın aleyhine de olsa, Allah için hakka şahitlik yaparak daima adaleti tesis etmeye çalışın. O kimse zengin olsun fakir olsun, Allah’ın hakkı onların her birinin önüne geçer. O halde kendi arzularınıza uymayın ki adaletten uzaklaşmayasınız. Ama eğer hakikati çarpıtırsanız ve(ya) şahitlikten kaçınırsanız bilin ki Allah yaptıklarınızdan haberdardır.” (Nisa 135)
M.Talat Uzunyaylalı
KURAN UFKU 