Hamalsın! Sırtında manevi bir yük taşıyorsun!
اِنَّا عَرَضْنَا الْاَمَانَةَ عَلَى السَّمٰوَاتِ وَالْاَرْضِ وَالْجِبَالِ فَاَبَيْنَ اَنْ يَحْمِلْنَهَا وَاَشْفَقْنَ مِنْهَا وَحَمَلَهَا الْاِنْسَانُۜ اِنَّهُ كَانَ ظَلُوماً جَهُولاًۙ
“Biz emaneti, göklere, yere ve dağlara teklif ettik de onlar bunu yüklenmekten çekinip korktular. Onu insan yüklendi. Doğrusu o çok zalim, çok cahildir.” (Ahzâb 72)
Göklerin, yerin ve dağların yüklenmediği fakat insanın yüklendiği emanet nedir?
Kuran yorumcuları ayette geçen الْاَمَانَةَ-emanet (emanet) ifadesine dinî yükümlülükler, anlamını vermişlerdir. Bunun kaynağı da, Kuran’dır. Dini yükümlülüklerin dindeki adı ‘taattır’. Ayet, her şeyden önce, taatin ne kadar değerli ve önemli bir görev olduğunu ortaya koymaktadır.
Rabbimiz, ‘kulluk emanetinin’ değerini ve önemini vurgulamak için heybetli, hayret verici gökler, yer ve dağlar gibi, şu muazzam büyüklükleri, -bir temsil, bir mecaz olarak-, dikkatimize sunarak, yüklendiğimiz kulluk sorumluluğunun nasıl önemli, ağır ve şerefli bir yük olduğunu göstermiş olmaktadır.
İnsanın göklerde ve yerdeki varlıklardan üstün olmasının nedeni onun ‘emaneti’ yüklenmiş olmasıdır. Varlık âleminde ‘emanet yükü’ kimde ise, Allah’ın yeryüzündeki halifesi de, haliyle odur.
Cenâb-ı Hakk’ın ruhları yaratıp insan soyuna; “Ben sizin Rabbiniz değil miyim?” diye sorduğu vakit; ruhların; “Kalû-belâ / elbette, Rabbimizsin” cevabını vermeleri gibi, emanetin göklere, yere ve dağlara teklif edilmesi, varlığın vücut bulmasından önce yaşanmış, mecaz olmayan, bir teklif olarak da değerlendirilebilir.
İnsan soyu, ruh boyutundayken, yaptığı kulluk ikrarının bir gereği olarak, -Allah teâla, meleklerle olan diyaloğunda, ‘Yeryüzünde bir halife yaratacağım…’; ‘…sizi yeryüzünün halifeleri kılan…’ ayetlerinde vurgulanan mahiyetiyle-, insanı, ‘emaneti / kulluğu’ yüklenecek bir fıtratta şekillendirip donatmıştır.
Rabbimiz, kulluk emanetini yüklenen insanı, ayette, neden ‘zalûm’ ve ‘cahil’ sıfatlarıyla anmıştır?
İnsan; zalûmdur, çünkü o, dünya imtihanına başlar başlamaz, sırtındaki yükü görmemiş ve inkâr yolunu tutmuştur. Şirk, nifak ve isyan insan eylemlerinin ağırlıklı yanını oluştura gelmiştir. İnsan, her çağda, Allah’ın emanetine ve nimetlerine karşı nankörlükte bulundu. Kuran’ın sorumluluğunu üzerine aldığı halde, onu hayatına kılavuz yapmadı ve böylece zulümkâr bir varlık derecesine düşmekten kurtulamadı.
İnsanın ‘cahil’ olarak sıfatlandırılmasına gelince; ta ‘kalû-belâ’ ikrarından başlayıp günümüze kadar bakıldığında, insan, peygamberlerin tebliğiyle yüklendiği emanete karşı, tabiri caizse, ‘adam gibi’ sahip çıkamamıştır. Şirk, küfür, nifak ve isyan her çağda insan eylemlerinin genel karakterini oluşturmuştur.
Emaneti taşıyanların inanç, tutum ve davranışlarında ise kabalık, görgüsüzlük, gayr-ı medenilik ve benzer cehaletler gitmiş, onlar, emanetin örnek insanları olmuşlardır. Peygamberimiz, ashabı ve onların izinden yürüyen kitleler, bu örnekliğin temsilcileridir. Günümüz kadar gelen ve kıyamete kadar açık kalacak ‘emanet yolunun’ elbette daima yüksek temsilcileri de olacaktır.
Mecaz olarak söylersek, Allah emanetini, ‘ben taşırım!’ dediği için, kulluk yükünü, insan soyunun sırtına manevi bir yük olarak yüklemiştir. Bunun bilincinde olanlar, emanet yükünü taşımanın sorumluluğunu, gururunu, Allah’a kulluk ederek, daima göstermişlerdir. Dikkat edilmelidir ki emanet yükünü taşımayanları nefisleri eşek yapmış ve sırtlarına binmiştir! Bu hale düşmeleri onlar için bir cehalet izharı ve zulüm örneği olmuştur.
Sonuç: Modern toplum, ‘emanet (Kuran)’ hakkında ilim, bilgi, marifet ve amel-i salih sahibi olmak için gayretini nerede ise sıfırlamıştır. Hayatın pratiğine bakıldığında kitlelerin, duygu, düşünce, tutum ve davranışında, ‘emaneti yüklenmiş’ insan görüntüsü veremedikleri, aksine Allah’ı değil de, nefislerini dinledikleri görülmektedir. Haliyle insanın fiiliyle kazandığı cahil sıfatı, Allah’ı, Kuran’ı, Peygamber’i bilmemesinden değildir; hayatını, emanet bilincinden yoksun ve nefsinin isteklerine göre yaşama arzusundandır. (M. Talât Uzunyaylalı)
KURAN UFKU 